Recent Limburgs onderzoek, gesteund door de provincie, toont aan dat bewonersinitiatieven in Nederland steeds vaker verstrikt raken in een web van algemene overheidsregels. Terwijl ze eigenlijk een eigen benadering nodig hebben. De onderzoeksresultaten zijn opgetekend in het magazine ‘Uw initiatief past niet in ons kader! En wat doen we nu?’. Dit magazine sluit af met gerichte vragen aan overheden en initiatiefnemers die veel voorkomende problemen in de toekomst moeten voorkomen. Wij hebben 3 vragen eruit gelicht die voor ons het meest herkenbaar zijn.
Het aantal bewonersinitiatieven in Nederland groeit sterk. Vroeg of laat krijgen deze initiatieven te maken met het publieke domein, zoals overheden en inspecties. Hierdoor moeten ze aan allerlei algemene regels voldoen, die niet of nauwelijks toepasbaar zijn op de initiatieven.
Gevolg is dat de betrokken bewoners meer bezig zijn met overheidsregels dan met de gemeenschap waaraan ze willen bijdragen. Reden voor meerdere Limburgse partijen om een werkgroep op te richten die met steun van de provincie onderzoek deed naar de problemen waar bewonersinitiatieven tegenaan lopen.
Aanbevelingen verpakt in vragen
De werkgroep bestond uit zwaargewichten die bekend zijn met de praktijk en actief zijn voor organisaties als Synthese, Maastricht University en Provincie Limburg. Deze werkgroep vatte de aanbevelingen uit het onderzoek in 10 gerichte vragen aan initiatiefnemers en 10 vragen aan overheden. Deze vragen moeten beide partijen helpen om de meest voorkomende problemen te omzeilen.
Wij plukten 3 herkenbare vragen aan overheden eruit. Het betreft hier problemen waarmee wij in ons BUITEN-project te maken hebben gehad.
Vraag 1: Regels die helpen?
- Zijn de regels die gemaakt zijn bedoeld om precies in te kaderen wat mag en misbruik te voorkomen? Of geef je ook ruimte?
- Zijn de regels erop gericht om initiatieven te waarderen en te ondersteunen?
- Zijn er verantwoordingsprotocollen die uitnodigen om op een creatieve manier verantwoording tegemoet te treden?
Onze ervaring
Houd je rekening met risico's, maar geef je wel ruimte aan het initiatief? Of ga je rigoureus risicomijdend te werk? In dat laatste geval komt er zelden iets van of in de grond, is onze ervaring. Wij hebben zelf ook ondervonden dat er op dit gebied voldoende ruimte is voor verbetering bij de communicatie tussen bewoners en ambtenaren.
Wel vinden we het mooi om te zien dat er verschillen zijn in de betrokkenheid van ambtenaren. Degenen die van zichzelf de probleemeigenaar maken bij een initiatief, komen veel verder dan de procesvolgers. Probeer daarom samen te werken in een team van bewoners en ambtenaren die zich de uitdaging echt aantrekken.
Er is nog voldoende te leren aan de overheidskant. Het management moet intern ook niet koppen gaan snellen wanneer een ambtenaar de ruimte neemt om zaken anders te organiseren dan gebruikelijk is. Fouten maken is wat ons betreft niet erg, mits de partijen ervan leren. Dat geldt voor de overheid, maar ook voor de initiatiefnemers.
Vraag 2: Een houding die het initiatief helpt?
- Heb je oog voor de eigenheid, het eigenaarschap en de bedoelingen van het initiatief?
- Coördineer je als overheid voldoende zodat de tocht langs loketten en fondsen voor het initiatief zo kort mogelijk gehouden wordt?
- Ben je stimulerend, denk je mee, stel je vragen die helpend zijn, heb je oog voor de context?
- Ben je in staat te voorkomen dat beslissingen van de overheid afhangen van toevallig contact met een overheidsbestuurder?
Onze ervaring
Het lijkt een open deur, maar blijkt dat in de praktijk niet te zijn: bewonersinitiatieven zijn geen professionele bedrijven. Houd er als overheid rekening mee dat je te maken hebt met vrijwilligers. Help de initiatiefnemers daarom zoveel mogelijk waar nodig. Wij vinden het bijvoorbeeld geweldig om te zien dat de ‘Gebrookerbos-methode’ van Neimed veel aandacht heeft voor bewoners vanuit hun rol als bemiddelaars.
De gemiddelde bewoner maakt geen enorme projectplannen en levert ook geen evaluatieverslagen aan met accountantsverklaring. Zorg daarom dat de menselijke maat gehanteerd wordt en dat een verslag achteraf ook past bij de omvang van een bewonersproject. Laat de bewoners daar zelf vorm aan geven. Een presentatie, filmpje of verslag: kies een vorm die past. Want bewonersinitiatieven zijn goud waard.
Vraag 3: Spreek je dezelfde taal?
- Heb je tijd om samen met een inwonersinitiatief aan tafel te zitten om te bespreken hoe het proces van betrokkenheid, draagvlak en verantwoording loopt?
- Kun je inschatten of dit proces zinvol en leerzaam is of juist zorgt voor frustraties en hoe ga je daar dan mee om?
- Werk je aan de eigen reflectie van de overheid?
Onze ervaring
De term ‘binnenkort’ heeft in beide werelden een heel andere betekenis. Wanneer een ambtenaar toezegt om ‘binnenkort’ met een antwoord te komen, dan kan een bewoner denken dat hij binnen 2 weken een reactie krijgt. Terwijl de ambtenaar misschien 2 maanden bedoelde. Ben daarom als overheid en als bewoner duidelijk in je communicatie en je verwachtingen, en spreek harde deadlines af.
Werk aan de winkel
Sociaal strateeg Ben van Essen zat in de werkgroep die verantwoordelijk is voor het onderzoek. Hij erkent dat er nog heel wat moet gebeuren. “Er is nog flink wat werk aan de winkel om overheid en burgers effectief en soepel met elkaar te laten samenwerken. In dat daglicht moet je de vragen in ons magazine ook zien. We moeten nieuwe wegen zoeken om initiatieven de ruimte te geven. Jullie laten met BUITEN al op onderdelen zien hoe dat zou kunnen. Dat is een compliment waard.”
Wij hopen oprecht dat de bevindingen en aanbevelingen uit het onderzoek bijdragen aan het tackelen van de grootste uitdagingen waarmee bewonersinitiatieven kampen. Wij blijven ons hoe dan ook inzetten om deze problemen uit de wereld te helpen.
Lees het magazine
Het volledige magazine ‘Uw initiatief past niet in ons kader! En wat doen we nu?’ vind je hier.
